Korenmolen bekijken: De Vriendschap

Bouwjaar: 1872
Type: 8-kante stellingmolen
Functie: korenmolen
Inrichting: 2 koppel maalstenen

Deze molen had als voorganger een standerdmolen genaamd Oude of Stichtse Molen op een locatie aan de huidige Molenstraat (de z.g.n. "Molenpol") in Stichts Veenendaal, waar nu een molenmonument staat.
De eerste Veenendaalse molen werd hoogstwaarschijnlijk in 1556 gebouwd op de Grote Venlo, gelegen in het gerecht Renswoude. Het initiatief hiervoor ging uit van het Kartuizerklooster Nieuwlicht, dat er toen vanuit ging dat op deze lokatie ook het nieuwe dorp voor de veenarbeiders zou komen. De Rekenkamer van de provincie Utrecht gaf in augustus 1555 toestemming voor de bouw en exploitatie van de molen, met onder meer als conditie dat deze binnen een jaar gebouwd moest worden. De ambachtsheer van Renswoude, die zelf over een molen in zijn dorp beschikte, was van deze concurrentie echter niet gediend. Hij spande een proces tegen de Kartuizers aan en kreeg het voor elkaar dat hen verboden werd om te malen. De Kartuizers vreesden een langdurige procesgang en verzochten de Rekenkamer de molen te mogen verplaatsen naar de Kleine Venlo, gelegen in het gerecht Rhenen. Hiermee werd ingestemd en in 1563 werd de molen afgebroken en herbouwd op de Kleine Venlo, waar zich inmiddels het dorp aan het vormen was. Hij werd zo'n 300 m westelijk van de veenkerk gebouwd. De molen zou bekend worden als de Stichtse of Oude Molen. Bepaald werd dat andere korenmolens geen toestemming zouden krijgen zich te vestigen binnen een straal van een halve mijl (circa 3.000 m).

Waarschijnlijk is door schade aan deze molen en de oprukkende bebouwing van Stichts Veenendaal bij de toenmalige molenaar Wessel Klomp het idee ontstaan om in 1872 op de huidige locatie op basis van erfpacht een stellingmolen te laten bouwen. In de houten bovenbouw zijn aanwijzingen te vinden dat het een voormalige koren-pelmolen betreft uit de regio Amsterdam. Bijzonder aan deze molen is de vierkante stenen onderbouw, waarin in het begin de molenaar en zijn gezin woonde.

De Oude Molen werd omstreeks die tijd gesloopt. Een in 1991 opgericht monument is het enige dat nu nog aan deze molen herinnert.
In 1891 verkocht Nicolaas Wolfswinkel, landbouwer te Amersfoort, de molen aan Jan Jacob van Eden. In 1898 verhuisde hij met zijn gezin vanuit de molen naar het naastliggende nieuwe molenaarshuis, waardoor er bedrijfsruimte beschikbaar kwam om aan de toegenomen vraag van maalproducten te kunnen voldoen. Jan Jacob kreeg in dat jaar van de gemeente Ede vergunning om onderin de molen een petroleummotor van 12 pk te plaatsen. Hierdoor kon nu ook in windstille perioden doorgewerkt worden.
Op 16 novenber 1928, nam de zoon Gerrit de maalderij van vader Jan Jacob voor ƒ14.000,- over. In 1933 liet Gerrit het wieksysteem van molenmaker Dekker uit Rijnswaterwoude op de molen aanbrengen. Tevens kwam er een nieuw transportsysteem d.m.v. een jacobsladder.
De vraag naar maalproducten bleef zodanig toenemen, dat er in 1949 een hamermolen bijgeplaats moest worden. Tot 1952 bleef Gerrit nog met de wind malen. Gerrit was met zijn zoon Gert toen gedwongen zijn productie van veevoeders drastisch uit te breiden om de concurentie de baas te blijven. Daarvoor moest in 1957 het inwendige maalwerk uit de molen uitgebroken worden en vervangen worden door 13 silo's en kwamen er naast de molen bedrijfsgebouwen. In 1960 volgde Gert zijn vader als eigenaar van het bedrijf op. In 1967 werd het wiekenkruis, de stelling en de bovenas uit de molen verwijderd. Het rietdek werd vervangen door aluminium plaatwerk. Tevens torende nu de verhoogde bedrijfsgebouwen boven de molenkap uit. De molenas ging naar de molen "De Toekomst" in Hoeven (N.Br.).
Begin 90-er jaren was het voor Gert om diverse redenen niet meer verantwoord om nieuwe grote investeringen in zijn maalbedrijf te doen. De zaak werd met klantenkring en apparatuur overgedaan aan E.J. Bos in Ederveen. Hij heeft na verkoop het idee gelanceerd om de molen weer in maalvaardige toestand terug te brengen. Na verkoop van het terrein en bebouwing aan de Gemeente kon de herbouw van de molen een aanvang nemen. De vroegere eigenaar van het maalbedrijf treedt nu op als vrijwillig molenaar en maalt meel voor veevoer.